Majątek wspólny małżonków to jedno z najważniejszych zagadnień w prawie rodzinnym. W sytuacji, gdy m.in. małżeństwo kończy się rozwodem, pojawia się kwestia podziału majątku, który został nabyty w trakcie trwania związku małżeńskiego. Proces podziału bywa często źródłem konfliktów, dlatego warto znać podstawowe zasady oraz mechanizmy prawne dotyczące tego zagadnienia.
Co to jest majątek wspólny?
Majątek wspólny małżonków obejmuje wszelkie dobra (z wyjątkami wskazanymi poniżej) , które zostały nabyte przez jednego lub obu małżonków podczas trwania wspólności ustawowej, niezależnie od tego, na czyje imię zostały one zarejestrowane. Dotyczy to zarówno majątku ruchomego (np. samochody, sprzęt AGD), jak i nieruchomego (np. mieszkania, działki). Wbrew powszechnemu przekonaniu, do podziału majątku wspólnego może dojść również w trakcie trwania małżeństwa.
Podział majątku wspólnego
Podziału majątku wspólnego nie można żądać dopóki trwa wspólność ustawowa. Wspólność ustawowa ustanie gdy, dojdzie do m.in.:
- orzeczenia rozwodu lub separacji,
- ustanowienia rozdzielności majątkowej,
- śmierci jednego z małżonków,
- orzeczenia sądu w przedmiotowym ustanowienia rozdzielności, na żądanie jednego z małżonków,
- ogłoszenia upadłości jednego z małżonków,
- ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a subkonto w ramach konta ubezpieczonego ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875);
Wszelkie przedmioty, które nie są objęte wspólnością majątkową, należą do majątku osobistego każdego z małżonków, który to majątek nie podlega podziałowi przy ewentualnym rozwodzie.
Majątek osobisty małżonków
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Wniosek o podział majątku
We wniosku o podział majątku wspólnego, małżonkowie muszą wskazać składniki majątku wspólnego, który ma ulec podziałowi. Wnioskodawca może również wskazać propozycję podziału majątku, żądać zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny, rozliczenia spłaconych długów, czy pobranych po ustaniu wspólności pożytków lub innych przychodów z majątku wspólnego.
Podsumowanie
Podział majątku wspólnego małżonków to często delikatna i emocjonalna kwestia, mająca daleko idące skutki dla obu stron. Dlatego podejście do niej powinno być przemyślane i oparte na współpracy oraz wzajemnym szacunku. Warto pamiętać, że rozsądny kompromis jest kluczem do uniknięcia niepotrzebnych sporów i długotrwałego procesu sądowego. W razie wystąpienia trudności, nieocenioną pomocą służą doświadczeni mediatorzy i pełnomocnicy procesowi, którzy mogą pomóc w znalezieniu sprawiedliwego i akceptowalnego rozwiązania. Prawidłowo przeprowadzony podział nie tylko załagodzi napięcia, ale również ułatwi małżonkom rozpoczęcie nowego rozdziału w ich życiu osobistym i finansowym.
Stan prawny: listopad 2023 r.
Fot.: pexels.com