Decyzja o zakończeniu małżeństwa nigdy nie należy do łatwych i przyjemnych. Zarówno separacja jak i rozwód to procesy, które wiążą się z emocjonalnymi i prawnymi konsekwencjami. Wybór między nimi zależy od wielu czynników, w tym od osobistych preferencji, sytuacji rodzinnej czy prawnych implikacji. W dzisiejszym artykule przybliżymy różnice między separacją a rozwodem, aby pomóc zrozumieć Państwu, co każde z tych rozwiązań oznacza w praktyce.
Co do zasady, orzeczenie separacji sądowej rodzi identyczne skutki jak orzeczenie rozwodu. W obu przypadkach dochodzi do faktycznego rozstania się małżonków, lecz działa to w każdym przypadku na innych zasadach.
Separacja
Przywołując temat separacji, możemy wyróżnić separację sądową oraz separację faktyczną.
Instytucję separacji sądowej regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, tj. m.in.: art. 611 i następne przywołanej Ustawy. Zgodnie z powyższymi przepisami, sąd orzeka separację jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia.
Natomiast separacja faktyczna, oznaczająca faktyczne ustanie wspólnego pożycia małżonków i zerwanie pomiędzy nimi więzi uczuciowych, fizycznych oraz gospodarczych, nie pociąga za sobą skutków przewidzianych dla separacji sądowej (formalnej). Nie oznacza to, że separacja faktyczna nie ma znaczenia prawnego. Przede wszystkim małżonkowie zobowiązani są do wspólnego pożycia (art. 23 k.r.o.), a zatem jego ustanie jest naruszeniem niemajątkowych obowiązków małżonków, co prowadzić może do trwałego rozkładu pożycia i umożliwić skuteczne wniesienie powództwa o rozwód (M. Habdas [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, LEX/el. 2023, art. 61(1)).
Przesłanki separacji sądowej
W przypadku separacji sądowej możemy wyróżnić pozytywne oraz negatywne przesłanki.
Do przesłanki pozytywnej separacji możemy zaliczyć zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego (ustanie więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej). W odróżnieniu od rozwodu, orzekając o separacji sąd nie bada trwałego rozkładu pożycia.
Natomiast do negatywnych przesłanek separacji możemy zaliczyć dobro wspólnych małoletnich dzieci oraz sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.
Należy zaznaczyć, że w postępowaniu o separację sąd jest związany żądaniem stron i nie może orzec rozwodu, jeżeli żadna ze stron o to nie wniosła, nawet jeżeli z ujawnionych w sprawie okoliczności wynika, że rozkład jest nie tylko zupełny, ale także trwały. Inaczej sytuacja wygląda, gdy jeden z małżonków wnosi o rozwód, a drugi o separację, przy czym żądanie rozwodu jest uzasadnione. Wtedy sąd ma obowiązek orzec rozwód (M. Habdas [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, LEX/el. 2023, art. 61(1)).
Rozwód
O instytucji rozwodu traktuje art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z przywołanym przepisem, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Jest to w zasadzie jedyna przesłanka warunkująca rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Podkreślić należy, iż zupełność i trwałość pożycia małżeńskiego musi wystąpić łącznie.
Orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne jeśli:
- wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,
- z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
- żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.
Separacja i rozwód – podobieństwa
Do podobieństw łączących instytucje separacji i rozwodu możemy zaliczyć m.in.:
- zarówno separację jak i rozwód orzeka sąd,
- co do zasady, w obu przypadkach ustala się które z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego (sąd może zaniechać orzekania o winie na wyraźne i zgodne żądanie małżonków),
- w obu przypadkach sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi dziećmi, kontaktach rodziców z dzieckiem, alimentach na rzecz dzieci czy sposobie korzystania ze wspólnej nieruchomości,
- orzeczenie rozwodu i separacji znosi wspólność majątkową.
Separacja i rozwód – różnice
Przy temacie różnic separacji i rozwodu możemy wyróżnić:
- separacja nie doprowadza do zniesienia węzła małżeńskiego – małżonkowie, w okresie separacji, nie mogą zawrzeć kolejnego związku małżeńskiego,
- małżonkowie będący w separacji mogą w każdym momencie żądać od sądu zniesienia separacji i powrócić do wspólnego pożycia,
- inaczej jak przy rozwodzie, po orzeczeniu separacji małżonek nie może wrócić do nazwiska, które nosił przed ślubem,
- małżonkowie pozostający w separacji zobowiązani są do świadczenia sobie wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności.
Podsumowanie
Wybór między separacją a rozwodem zależy od wielu czynników, w tym od osobistych przekonań, potrzeb i sytuacji prawnej. Separacja może oferować czas na przemyślenie i możliwość naprawy małżeństwa, podczas gdy rozwód jest definitywnym zakończeniem związku małżeńskiego. W obu przypadkach ważne jest, aby skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym, który pomoże Ci zrozumieć Twoje prawa i najlepszą drogę postępowania.
Stan prawny: luty 2024 r.
Fot.: unsplash.com