Rozwód to, co do zasady, trudny i emocjonalnie wymagający proces, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Jednak często podczas rozwodu zapominamy o jednej z najważniejszych stron tego postępowania – dzieciach. Ich punkt widzenia i uczucia mają ogromne znaczenie, a wysłuchanie dziecka w trakcie sprawy rozwodowej może wpłynąć na przebieg całego procesu i pomóc w minimalizowaniu negatywnych skutków dla najmłodszych. W poniższym artykule przyjrzymy się znaczeniu i warunkom wysłuchania dziecka w sprawie rozwodowej oraz zastanowimy się nad wpływem tegoż wysłuchania na przebieg omawianego postępowania.
Uregulowanie instytucji wysłuchania dziecka w Kodeksie postępowania cywilnego
Instytucja wysłuchania małoletniego dziecka została uregulowana w art. 2161 KPC. Zgodnie z przepisami ww. artykułu, Sąd obowiązany jest wysłuchać dziecko, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.
Wysłuchanie dziecka możliwe jest w procesie w sprawach dotyczących ustalania praw niemajątkowych związanych z władzą rodzicielską, a więc w sprawach o rozwód, separację, ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, unieważnienie uznania dziecka lub rozwiązanie przysposobienia. Nie ma zaś zastosowania w sprawach alimentacyjnych (sprawy majątkowe), które nie dotyczą osoby małoletniego dziecka (E. Stefańska [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), red. M. Manowska, LEX/el. 2022, art. 2161).
Warunki i przebieg wysłuchania dziecka
Sąd wysłuchuje dziecka poza salą posiedzeń sądowych, w możliwie jak najbardziej komfortowych warunkach. Celem powyższego jest przede wszystkim ograniczenie stresu dla przesłuchiwanego małoletniego. Rozmowę przeprowadza się w specjalnie przygotowanym w tym celu pokoju. Pomieszczenie to nazywane jest „niebieskim pokojem”. Jest to miejsce przyjazne, nastawione na potrzeby przesłuchiwanego, takie które zminimalizuje stres związany z rolą świadka bądź uczestnika rozprawy sądowej i ułatwi uzyskanie od dziecka wiarygodnego materiału dowodowego podczas przesłuchania.
Dziecko może zostać przesłuchane przez sąd w obecności biegłego psychologa, który po wysłuchaniu sporządzi z przesłuchania opinię. Psycholog jest w stanie ocenić stan rozwoju umysłowego i emocjonalnego dziecka, stopień dojrzałości, a także może wspomóc sąd podczas formułowania pytań do dziecka.
Cel wysłuchania dziecka
O celu wysłuchania dziecka w sprawie rozwodowej trafnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 grudnia 1998 r. (I CKN 1122/98), cyt.: „W sprawie opiekuńczej dotyczącej małoletniego sąd ma obowiązek zapoznać się z jego stanowiskiem, jeżeli stopień dojrzałości małoletniego na to pozwala i jest to celowe. W każdym takim przypadku sąd rozważa możliwość uwzględnienia rozsądnego życzenia małoletniego, jeżeli jest to zgodne z jego dobrem.”.
Podsumowanie
Wysłuchanie dziecka w sprawie rozwodowej jest procesem istotnym dla jego dobra, a także dla przebiegu samego procesu rozwodowego. Dziecko ma prawo do wyrażenia swojego zdania i uczuć, a dorośli powinni dążyć do tego, aby zapewnić mu wsparcie i zrozumienie. Warto pamiętać, że każda sytuacja jest inna, dlatego proces wysłuchania dziecka powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i okoliczności rozwodzącej się rodziny.
Rozwód jest trudnym doświadczeniem, ale z odpowiednim podejściem i uwzględnieniem potrzeb dziecka można go przejść w sposób jak najbardziej korzystny dla wszystkich stron zaangażowanych w ten proces.
Stan prawny: wrzesień 2023 r.
Fot. pexels.com